Primaire versus secundaire bronnen

Voor je scriptieonderzoek zul je hoogstwaarschijnlijk een combinatie van primaire en secundaire bronnen gebruiken. Primaire bronnen zijn originele of oorspronkelijke bronnen die de betrouwbaarheid van jouw onderzoek vergroten. Secundaire bronnen zijn bronnen over zaken die helpen om het onderwerp beter te begrijpen. Het helpt om het verschil goed te begrijpen voor het schrijven van je scriptie. Op deze pagina lees je alles over primaire en secundaire bronnen. Zo weet jij precies hoe je ze het best kunt gebruiken voor je scriptieonderzoek.

Wat is een primaire bron?

Een primaire bron is een oorspronkelijk bewijs. Het is dus het eerste materiaal dat beschikbaar was van een bepaalde gebeurtenis, een object of een persoon. De bron is nog niet door iemand anders buiten de bron of het onderzoek geïnterpreteerd of geanalyseerd. Dit is wel het geval bij een secundaire bron. Primaire bronnen zijn vaak betrouwbaar, omdat ze nog niet door anderen zijn bewerkt. De authenticiteit van primaire bronnen kan de betrouwbaarheid van je onderzoek verhogen.

Voorbeelden primaire bronnen

Journalistiek - Krantenartikel over de coronacrisis
Krantenartikelen over corona zijn in dit geval het object van de studie. Het is de originele berichtgeving over corona.
Geschiedenis - Ooggetuigenverslag uit de Tweede Wereldoorlog
Het is een verslag van iemand die echt bij de gebeurtenis aanwezig was. Het is nog niet geanalyseerd of geïnterpreteerd door iemand anders.
Psychologie - Video van een therapiesessie
Het is origineel beeldmateriaal.
Economie - Cijferdata van de economische crisis in 2008
Het zijn de originele gegevens die verzameld zijn tijdens de economische crisis in 2008.
Rechten - Het Burgerlijk Wetboek
Het is een origineel document.
Biologie - Oorspronkelijk onderzoek naar de werking van het bloedvatenstelsel
Het is een oorspronkelijk onderzoek, het is dus nog niet gebaseerd op andere onderzoeken.
Kunst - Een schilderij van Johannes Vermeer
Het is een concreet origineel object.
Architectuur - Een gebouw van Rem Koolhaas
Het is een concreet origineel object.

Hoe gebruik je een primaire bron in je scriptie?

Hoe je de primaire bron gebruikt in de scriptie is afhankelijk van het type bron. Is het een kunstwerk? Dan kun je een close-reading uitvoeren. Hierbij kijk je bijvoorbeeld goed naar de eigenschappen van het kunstwerk. Is het een ooggetuigenverslag uit de Tweede Wereldoorlog? Dan kun je dit als betrouwbare bron beschouwen en hier bijvoorbeeld citaten uit halen. Kijk altijd goed of het echt een primaire bron is, dan weet je zeker dat je dicht bij de realiteit zit.

Wat is een secundaire bron?

Een secundaire bron is een bron over een bron. De secundaire bron interpreteert, analyseert of maakt een samenvatting van een primaire bron. De bron is secundair, omdat het niet de originele inhoud bevat van de primaire bron. Een literatuurreview is een goed voorbeeld van een secundaire bron. Hierbij zijn eerdere onderzoeken geïnterpreteerd en samengevoegd tot een nieuw document. Een secundaire bron is minder authentiek dan een primaire bron en daarmee ook minder betrouwbaar. Toch worden er altijd secundaire bronnen gebruikt voor het schrijven van een scriptie.

Voorbeelden secundaire bronnen

Journalistiek - Een literatuuronderzoek over media-invloed tijdens de coronacrisis
Het is een tekst waarin eerdere onderzoeken zijn aangehaald en met elkaar zijn verbonden door een persoon buiten de onderzoeken zelf.
Geschiedenis - Documentaire over de Tweede Wereldoorlog
Het is beeldmateriaal dat achteraf is gemaakt over de Tweede Wereldoorlog waarin verschillende beelden en verhalen verbonden zijn.
Psychologie - Literatuuronderzoek naar de effectiviteit van cognitieve gedragstherapie
Het is een tekst waarin eerdere onderzoeken zijn aangehaald en met elkaar zijn verbonden door een persoon buiten de onderzoeken zelf.
Economie - Onderzoek uit 2011 naar de oorzaak van de crisis in 2008
Het is een onderzoek dat achteraf is gedaan, waarbij gebruik is gemaakt van primaire gegevens van de economische crisis in 2008.
Rechten - Een samenvatting van het Burgerlijk Wetboek
Het is een samenvatting van een primaire bron. Het is dus achteraf door iemand buiten de bron zelf geïnterpreteerd.
Biologie - Een verzamelwerk van verschillende onderzoeken naar het bloedvatenstelsel
Het is een tekst waarin eerdere onderzoeken zijn aangehaald, met elkaar zijn verbonden en zijn samengevat door een persoon buiten de onderzoeken zelf.
Kunst - Een kunstanalyse van een schilderij van Johannes Vermeer
Er is achteraf over het kunstwerk geschreven door iemand die geen deel uitmaakt van het werk.
Architectuur - Anthologie over bouwstijlen waarin een gebouw van Rem Koolhaas behandeld wordt
Er is achteraf over het gebouw geschreven door iemand die geen deel uitmaakt van het werk.

Overzicht primaire versus secundaire bronnen

Onderstaand volgt een tabel met primaire en secundaire bronsoorten. Daaronder volgt per bronsoort een uitleg.

Primair	Secundair
Wetenschappelijk tijdschrift	Attenderingstijdschrift
Monografie	Bibliografisch bestand
Websites	Startpagina's
Grijze literatuur	Scriptiedatabase
Krantenartikel	Naslagwerk
Productbeschrijving	Catalogus

Uitleg per soort bron

Primair - Wetenschappelijk tijdschrift
Een wetenschappelijk tijdschrift publiceert periodiek wetenschappelijke artikelen. Deze artikelen zijn direct geschreven door wetenschappers die onderzoek hebben uitgevoerd.
Secundair - Attenderingstijdschrift
Een attenderingstijdschrift is een tijdschrift dat de inhoudsopgaven van andere grote wetenschappelijke tijdschriften weergeeft. Zo kun je zien wat tijdschriften onlangs gepubliceerd hebben of wat ze zeer binnenkort gaan publiceren.
Primair - Monografie
Een boek over een wetenschappelijk onderwerp. Vaak is een monografie geschreven door één auteur die zich middels uitvoerig en langdurig onderzoek tot expert heeft gemaakt.
Secundair - Bibliografisch bestand
Een bestand met een bibliografisch overzicht. Deze literatuurlijst dient als samenvatting van alle bronnen die gebruikt zijn in een onderzoek (literatuurlijst) plus de bronnen die ter inspiratie hebben gediend.
Primair - Website
De website van een bedrijf, organisatie of instantie kan dienen als een primaire bron.
Secundair - Startpagina's
Startpagina's zijn online pagina's die alle websites over een bepaald onderwerp in een lijst presenteren.
Primair - Grijze literatuur
Officiële bronnen die niet terug te vinden zijn in bibliografieën of literatuurlijsten omdat ze moeilijk te traceren zijn. Hieronder vallen bijvoorbeeld PDF's die zijn uitgegeven door de regering. Ook scripties en dissertaties van studenten vallen onder grijze literatuur. Deze bestanden zijn vaak niet geschikt als direct bronmateriaal, maar kunnen wel ter inspiratie dienen.
Secundair - Scriptiedatabase
Universiteiten wereldwijd houden databanken bij met alle scripties die ooit zijn geschreven en zijn goedgekeurd door de instelling.
Primair - Krantenartikel
Publicaties in een krant, online of in de papieren versie.
Secundair - Naslagwerk
Een informatiewerk met een verzameling feiten. Hieronder vallen woordenboeken en encyclopedieën.
Primair - Productbeschrijving
Een tekst uitgegeven door een bedrijf over wat een product doet of wat het is.
Secundair - Catalogus
Een verzamelwerk van aangeboden producten, teksten of mogelijkheden. Vaak met beknopte beschrijvingen en visueel materiaal.

Hoe gebruik je een secundaire bron in je scriptie?

Je gebruikt een secundaire bron om het onderwerp van je scriptie beter te begrijpen. Daarnaast gebruik je secundaire bronnen om te zien wat er al geschreven is over jouw onderwerp en vanuit welke perspectieven het belicht is. Dit doe je bijvoorbeeld in de literatuurstudie van een scriptie. Secundaire bronnen moet je altijd goed checken op betrouwbaarheid. Dit doe je door te kijken naar welke primaire bronnen er gebruikt zijn voor de tekst of het onderzoek. Deze staan in de literatuurlijst. Daarnaast kijk je altijd naar wie de tekst heeft geschreven en door wie deze is gepubliceerd. Als het door een expert is geschreven, kun je er eerder vanuit gaan dat de bron betrouwbaar is. Secundaire bronnen zijn dus wel degelijk nodig voor elk scriptieonderzoek. Ze vergen alleen wat meer onderzoek naar de betrouwbaarheid ervan.

Hoe zie je het verschil?

Soms is het lastig te bepalen of een bron primair of secundair is. Gelukkig zijn er een aantal eigenschappen waaraan je kunt checken of een bron primair is.

De bron is ter plekke gemaakt of geschreven op de plaats van gebeurtenis.
Het is een origineel onderzoek of experiment naar iets dat nog niet eerder onderzocht is.
De bron is een concreet object dat een origineel is uit een bepaalde tijdsperiode of van een bepaalde kunstenaar/maker.
De tekst komt van personen die betrokken waren bij de oorspronkelijke gebeurtenis of het oorspronkelijke onderzoek.
Het is een originele verzameling van data, gegevens of statistieken.

Voldoet de bron niet aan een van deze eigenschappen? Dan heb je waarschijnlijk een secundaire bron voor je.

Hulp van een professional

Het zoeken naar betrouwbare bronnen en het schrijven van een literatuurstudie kan best ingewikkeld zijn. Maar als je eenmaal aan de slag gaat, en na het raadplegen van enkele voorbeelden, zal het allemaal op zijn plek vallen. Twijfel je echter aan het niveau van je scriptie? Heb je moeite met het verwerken van het commentaar van je beoordelaar? Schakel dan professionele scriptiehulp van Scriptium in. Onze experts hebben al meer dan 10.000 studenten geholpen bij het schrijven en verbeteren van hun scriptie. Daarbij staan zij 7 dagen per week voor je klaar.

Mijke is blogschrijfster bij Scriptium. Ze studeerde Interieurarchitectuur aan ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten en studeert nu Design Cultures aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Naast haar passie voor schrijven houdt ze van lezen en toneelspelen. In haar vrije tijd wandelt ze graag door het mooie Amsterdam.

Primaire versus secundaire bronnen – wat is het verschil?