Scriptium- Posted on
Wat is belevingsonderzoek?
Er is een aantal onderzoeken waarbij je meer wilt weten van wat er onder een groep mensen leeft of hoe een doelgroep iets in de samenleving ervaart. Veel onderzoek is gericht op objectieve, waarneembare feiten. In sociale wetenschappen gaat het vaak juist om de beleving of mening van mensen ten aanzien van hun omgeving of situatie.
Er zijn verschillende onderzoeken waarbij de mening van mensen wordt onderzocht:
Het gaat bij deze lijst van smal naar breed om iets te weten te komen over meningen van mensen. Bij een tevredenheidsonderzoek ben je heel concreet op zoek naar een beoordeling van een situatie, dienst of product via een aantal stellingen. Bij opinieonderzoek gaat het om de opinie van een doelgroep over één bepaald onderwerp. Bij belevingsonderzoek graaf je dieper naar de perceptie en beleving van de doelgroep. Bij alle drie de onderzoeken probeer je in kaart te krijgen welke factoren een rol spelen in de subjectief waargenomen werkelijkheid. Het gaat over verwachtingen, overtuigingen, houdingen, wensen en gevoelens van een doelgroep. Zoiets kun je niet altijd of alleen maar met een experiment meten. Je zult het op de een of andere manier van de mensen zelf te weten moeten komen.
Belevingsonderzoek is onderzoek naar de feitelijke beleving door een populatie van een maatschappelijk thema, een omgeving, sociaal proces of sociale situatie. Het is een brede verkenning van wat mensen bezighoudt. Er gebeurt iets in de omgeving van mensen, of mensen bevinden zich in een bepaalde situatie, en daar vinden zij wat van. In belevingsonderzoek ben je niet alleen benieuwd naar ‘tevredenheid’ of ‘meningen’. Je wilt meer weten van drijfveren, verwachtingen, wensen, vermoedens, houdingen of opvattingen.
Waarvoor wordt belevingsonderzoek gebruikt?
Belevingsonderzoek kan gebruikt worden in veel verschillende disciplines en vakgebieden. Het wordt gebruikt voor marketing, product design, klantenservice, bij de overheid, in de gezondheidszorg en in het onderwijs.
Maatschappelijk draagvlak meten
Veel overheidsdiensten hanteren theoretische kaders en wetenschappelijke schema´s om hun overheidstaken uit te voeren. Zo heeft de brandweer genormeerde aanrijtijden per brandrisico-niveau om op tijd bij de brand te zijn. Het RIVM hanteert wetenschappelijk gebaseerde milieunormen. Voor geluidsoverlast worden grenzen in meetbare decibels genoteerd. Particuliere organisaties streven naar concrete omzet- en winstdoelen om de onderneming gezond voort te zetten. Als een product niet goed verkoopt, gaat het uit het assortiment. Voor zowel overheid als bedrijfsleven geldt dat hun werk een bedoelde maar soms ook onbedoelde weerslag heeft op de samenleving. Zij zijn voor hun maatschappelijk draagvlak afhankelijk van de feitelijke prestaties, maar ook van het succes zoals de burger of de klant deze beleeft. De overheid bewaakt of er voldoende draagvlak is bij de burger, en bedrijven proberen een goed imago op te bouwen of vast te houden. Signalen vanuit de samenleving of markt zijn dan ook nodig. Belevingsonderzoek kan helpen die signalen in kaart te brengen.
Beleid aanpassen of behouden
Zowel bedrijven als overheden proberen door belevingsonderzoek na te gaan of zij het bestaande beleid kunnen voortzetten of moeten aanpassen. Het kan ook gaan om het beter bereiken van de klant of burger door meer voorlichting of concrete maatregelen. Zo zullen bestuurders die gaan over politie kunnen denken aan voorlichtingscampagnes, ´meer blauw op straat´, meer openbare verlichting ´s avonds, of het aanpakken van zaken die de burger of de klant als bedreigend heeft ervaren. Prestaties zijn goed, waardering is beter.
Toetsen of het beleid werkt
Belevingsonderzoek kan ook een toets zijn van algemene beleidsdoelen, of een wenselijke maatschappelijke ontwikkeling of maatschappelijk vraagstuk. Dan is er al een pad ingeslagen om iets in de samenleving of de omgeving van de doelgroep te veranderen of te waarborgen. De concrete resultaten van beleid kunnen wel volgens plan zijn gerealiseerd, maar of daarmee ook het welzijn en gevoel van veiligheid op straat zijn gerealiseerd, is de vraag. Terwijl de overheid probeert te sturen en te ordenen, is het de vraag of de burger zich wel gehoord en bediend voelt bij de overheidsmaatregelen. In een belevingsonderzoek worden daarvoor vragen gesteld aan de burger over de speerpunten van beleid. De overheid leert zo welke resultaten zij moet vasthouden of veranderen.
Voorbeeld van een belevingsonderzoek
Een voorbeeld van een belevingsonderzoek is een enquête die wordt afgenomen bij bezoekers van een pretpark om te achterhalen wat hun algemene ervaring was tijdens hun bezoek.
De enquête zou vragen kunnen bevatten zoals:
De antwoorden op deze vragen kunnen worden geanalyseerd om inzicht te krijgen in de algemene tevredenheid van bezoekers en de specifieke gebieden waar het pretpark mogelijk kan verbeteren om de algehele beleving van bezoekers te verbeteren.
Aanpak van belevingsonderzoek
Kwalitatief of kwantitatief onderzoek
Voor belevingsonderzoek bestaan veel mogelijke aanpakken. Belevingsonderzoek kan zich richten op een groep studenten van één school of op de hele bevolking aangaande een onderwerp over overheidszorg. Doorgaans wordt een belevingsonderzoek geschaard onder een kwalitatief onderzoek, omdat het gaat om de beleving en perceptie van een doelgroep. In sommige gevallen kan er sprake zijn van een kwantitatief belevingsonderzoek. In dat geval wordt de beleving van de doelgroep gekwantificeerd in cijfers, meestal middels een enquête. De respondenten geven dan op basis van antwoordcategorieën aan wat hun beleving ten aanzien van een product of dienst is. Vervolgens worden de resultaten verzameld en gekwantificeerd.
Welke onderzoeksinstrumenten gebruik je?
Het meest gebruikte onderzoeksinstrument bij een belevingsonderzoek zijn interviews. Bij kwantitatief belevingsonderzoek wordt gebruikgemaakt van enquêtes. Je kunt een belevingsonderzoek helemaal af laten hangen van een open interview met één vaste open vraag. Daarna kun je zo diep mogelijk doorvragen naar de beleving van de geïnterviewde ten aanzien van een bepaald onderwerp.
Wie onderzoek je met een belevingsonderzoek?
Je belevingsonderzoek kan zich richten op één doelgroep die meteen je hele populatie is. Dan doe je bijvoorbeeld onderzoek naar de beleving van veiligheid van mensen die samen bij één bedrijf werken. Je kunt ook aan de hand van een steekproef een uitspraak doen over de beleving van de hele populatie. Uit je steekproef generaliseer je dan een beeld van de populatie. Hierbij kun je denken aan het leven aan boord van een koopvaardijschip. Je krijgt niet alle bemanningsleden van een grote scheepvaartmaatschappij te spreken. Een enquête onder alle leden van de Koninklijke Marine kan ook heel kostbaar worden.
Zo kies je de juiste methode
Er is dus niet één recept voor een belevingsonderzoek. Hieronder volgen een paar algemene aanwijzingen die je kunnen helpen bij het bepalen van je keuzes. In de praktijk wordt vaak gewerkt met een combinatie van observatie en vraagtechnieken. Door die combinatie worden de voor- en nadelen van verschillende onderzoeksmethoden in evenwicht gebracht. Dat wordt dan een mix op basis van kosten, tijd, eisen vanuit de onderzoeksvraag en mogelijkheden voor data-analyse. Aandachtspunten voor deze keuzes zijn:
Populatie of steekproef (panel)
Voor de doelgroep probeer je alle leden van de populatie te bereiken, of een goede vertegenwoordiging van de doelgroep. Hoe meer respondenten, hoe meer tijd en kosten. Hoe minder leden (panel), hoe meer je moet uitkijken voor vertekening door de selectie.
Online of papieren vragenlijsten
Een afweging hierbij is de efficiëntie van het snel verwerken van vragenlijsten die makkelijk input leveren voor data-analyse. Online vragenlijsten kunnen vaak sneller aan de doelgroep voorgelegd worden. De non respons kan echter hoog zijn.
De keuze voor het type vragen
Je kunt open vragen met schriftelijke beantwoording gebruiken, of gestructureerde vragen waarbij een open toelichting op het antwoord gegeven kan worden. Deze laatste aanpak vraagt meer inhoudsanalyse, maar kan meer validiteit opleveren. Onvoorziene opmerkingen van de respondent kunnen meer inzicht geven in bepaalde aandachtspunten. Ten slotte kun je ook een vraaggesprek (interview) met vaste vragen maar open antwoorden houden. Dit geeft meer inzicht in onvoorziene aandachtspunten. Deze aanpak vraagt goede interviewtechnieken om een betrouwbaar beeld van de beleving te krijgen en om ervoor te zorgen dat de vragen zijn begrepen zoals ze bedoeld zijn.
Structuur van belevingsonderzoek
Bij een belevingsonderzoek ben je geïnteresseerd in de zienswijzen en perspectieven van een doelgroep. De zienswijzen zijn subjectief, want iedereen beleeft iets zoals die dat voelt of vindt. Daar is geen ´fout´ of ´goed´ aan.
1. Inleiding
Als onderzoeker zul je net als bij een ander type onderzoek beginnen met de inleiding van je onderzoek. Daarin zet je het onderwerp, het probleem en de onderzoeksvraag uiteen. Tevens bespreek je kort de onderzoeksopzet.
2. Theoretisch kader
Belevingsonderzoek wordt doorgaans ingekaderd met een doordacht theoretisch kader voor het onderwerp van het onderzoek. Dat kader is een samenhangend overzicht dat de belangrijkste aspecten van de beleving op een rij zet. Bij een onderzoek naar de beleving van veiligheid op straat zet je uiteen wat ‘veiligheid op straat’ inhoudt. Je beschrijft daarnaast theorieën over de beleving van veiligheid. Dan weet je ook welke aandachtspunten het praktijkonderzoek betreft de beleving moet hebben.
3. Methode
In de methodesectie van je onderzoek bespreek je de gekozen methode, in dit geval dus een belevingsonderzoek. Vaak gaat het om een kwalitatief onderzoek, maar het kan bij een belevingsonderzoek soms ook een kwantitatief onderzoek betreffen. In zo’n geval wordt de beleving van de respondenten in cijfers uitgedrukt. Je geeft bij de bespreking van de methode aan waarom je voor dit type onderzoek hebt gekozen en hoe je het belevingsonderzoek hebt opgezet en uitgevoerd. Tevens bespreek je op welke manier je de data hebt verzameld en geanalyseerd.
Enkele voorbeelden van typen vragen die gesteld kunnen worden bij belevingsonderzoek:
4. Resultaten
In het resultatendeel beschrijf je de resultaten die je hebt verkregen met het belevingsonderzoek. Je zet samenvattend neer wat de uitkomsten van je interviews zijn. Bij een kwalitatief onderzoek kun je quotes van geïnterviewden gebruiken om de samenvatting van je resultaten te staven. Bij een kwantitatief belevingsonderzoek kun je de beschrijving van de resultaten ondersteunen met tabellen met cijfers en grafieken.
5. Conclusie
Ten slotte geef je in de conclusie een meta-analyse van de relevante resultaten.
Validiteit en betrouwbaarheid bij belevingsonderzoek
Belevingsonderzoek is altijd een registratie of beschrijving van de subjectieve zienswijzen van mensen. Deze vorm van onderzoek is echter wel zo objectief mogelijk. In de opzet van je onderzoek streef je naar betrouwbaarheid en validiteit van de uitkomsten. De opzet van je onderzoek moet navolgbaar zijn en de data moeten verifieerbaar zijn. Dit kun je bereiken door wetenschappelijke bronnen te gebruiken en op te nemen, door een heldere beschrijving van de gebruikte methode, en door in bijlagen bijvoorbeeld de transcripten en resultaten van de interviews en vragenlijsten op te nemen.
Hulp bij statistiek nodig? Schakel een professionele begeleider van Scriptium in
Heb je moeite met statistiek? Wens je hulp te krijgen bij SPSS, STATA of R? Scriptium heeft 7 dagen per week professionele statistiekbegeleiders beschikbaar. Of je nu hulp bij statistiek in je scriptie wilt hebben, of bijles statistiek nodig hebt, we staan direct voor je klaar. Neem vandaag nog contact met ons op, en we komen snel bij je terug.
De auteur gebruikt statistiek voor het analyseren van productie- en dienstverleningsprocessen. Aan de hand van statistische analyses onderzoekt hij of een bedrijfsproces langs de kortste weg levert wat er bedoeld is en of het proces ook beheersbaar en betrouwbaar verloopt.
