Scriptium- Posted on
Welke rol speelt een codeboek in onderzoek?
Een codeboek bij een wetenschappelijk of toegepast onderzoek is een afsprakenboek om te waarborgen dat alle deelnemers aan het onderzoek dezelfde soorten gegevens op dezelfde wijze verwerken.
In de voorbereiding van je onderzoek spreek je de volgende punten af:
Het codeboek lijkt bij de huidige statistische pakketten vaak een luxe. Spreadsheets zijn snel in te lezen. De beschrijvende statisteken en analyses zijn met een druk op de knop uit te draaien. Dan begint het probleem: waar slaat die output op? Als voorzorg tegen een chaos van data is het codeboek vaak belangrijker dan je had gedacht.
Aandachtspunten voor het codeboek
In het codeboek beschrijf je nauwkeurig welke variabelen op welke wijze worden geregistreerd, en later uniek worden geïdentificeerd. Er is geen wet of vaststaande regel voor het codeboek. Je codeboek hangt samen met het soort onderzoek dat je doet en de diepgang van het onderzoek. Denk aan het verschil tussen propedeuse, promotie of PhD-thesis. Ook de organisatie van het team is van belang. Is het onderzoek bijvoorbeeld alleen voor een tentamenpunt of gaat het om een onderzoeksteam bij een groot farmaceutisch bedrijf? Als algemene aandachtspunten kun je denken aan de volgende onderwerpen in je codeboek:
Identificatie van cases of observatie-eenheden
Gaat het bijvoorbeeld om presidenten van de VS, ratten in een leerexperiment, patiëntendossiers van personen die aan een medisch onderzoek meedoen of vrachtwagens van een transportbedrijf?
Welke variabele op welke wijze wordt aangegeven in je meetplan
Het is ook belangrijk om te kijken naar hoe variabelen geobserveerd en geregistreerd worden in je meetplan. Daarbij geef je het meetniveau aan en in elk geval of het om een cijfer of om een letter gaat: numeriek of alfanumeriek.
Enkelvoudige of complexe variabelen
Veel onderzoek is abstract samen te vatten als: het zoeken naar het verband tussen de waarde van X en de waarde van Y. In wiskundige termen: de functie van x naar de waarden van y.
Beoogde analyses voor het toetsen van hypotheses
Je maakt in je codeboek al afspraken over de samenstelling van variabelen. De variabele X kan één variabele zijn over verschillende cases: X1,2, 3,…n. De X kan ook voor een reeks deelvariabelen staan. Dat noteer je als: XA,1,2,3,…,n; XB,1,2,3,…,n. Bij een meer complex onderzoek kan er ook sprake zijn van verschillende functies die in samenhang worden onderzocht. Dan kent de afhankelijke variabele Y ook verschillende waarden Y1,2,3,…n, en kent de meervoudige uitkomst van verschillende Y-variabelen een notatie als YA,1,2,3,…,n.; YB,1,2,3,…,n.
Het principe achter een codeboek
Kort gezegd: hoe complexer je onderzoek en het geheel van te onderzoeken variabelen, des te uitgebreider wordt je codeboek. Je codeboek is zo uitgebreid als nodig is om het overzicht te bewaren en het verloop van je onderzoek te coördineren. Het codeboek is ook van belang voor verantwoording over je onderzoek. In een review kan men vragen naar je dataset, maar ook naar de wijze waarop schriftelijk of elektronisch vastgelegde data zijn verwerkt.
Een codeboek wordt gebruikt voor zowel kwantitatief onderzoek als voor kwalitatief onderzoek. Bij kwalitatief onderzoek spreekt men vaak van een observatieschema, maar dat doet hetzelfde werk als het codeboek.
Elk codeboek geeft in principe aan wat er in een casestudy wordt beschreven of bij analyse van een tekst of voor de invulling van een datasheet moet worden geregistreerd. Het codeboek kan ook voorschrijven wat er in de kolommen moet staan en wat de rijen voorstellen. Meestal worden de onafhankelijke variabelen (cases) geregistreerd langs de rijen van de spreadsheet. In de kolommen worden de waarden genoteerd die voor de verschillende variabelen zijn gevonden.
Per variabele wordt ook aangeven op welke manier de score wordt geregistreerd. Dat kan een waarde zijn gebaseerd op een vooraf afgesproken schaalindeling, of waarden van een meetinstrument uit een vooraf afgesproken serie categorieën of rubrieken. Deze is óf heel simpel (turven van vrachtwagens die een bepaalde brug over rijden) óf heel complex. Een voorbeeld van zo’n complexe codering is het typeren van een persoon die voor observatie is opgenomen in een GGZ-instelling. Dat doet een afgestudeerde psycholoog aan de hand van de DSM 5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). Dat is een wereldwijde afspraak of codeboek voor psychologen om te registreren welke mentale stoornis wordt waargenomen.
Als voorbeeld van een registratiewijze kun je denken aan de zogenaamde Likertschaal. De Likertschaal is een bekende registratiewijze voor gedrags- en opinieonderzoek. Voor een observatie of antwoord op een enquêtevraag kiest men uit één van de 5 of 7 antwoordmogelijkheden op een bepaalde schaal, of men kent een cijfer toe als antwoord op een vraag.
Codeboek voorbeeld kwantitatief onderzoek
In het volgende voorbeeld is gevraagd een onderzoek te doen naar de leefbaarheid van een dorp. Een van de variabelen betreft vervoer per OV. Deze is in onderdelen opgesplitst, waardoor er meer vragen over het OV in de enquête staan. Een andere variabele betreft de werkgelegenheid. En zo wordt een lijstje aandachtspunten van de opdrachtgever in een vragenlijst verwerkt.
Deze aandachtspunten kunnen in deelvragen worden opgesplitst. Het is jouw keuze of je met één vraag wil volstaan om een variabele uit te pluizen, of dat je de vraag in deelvragen wil opsplitsen.
In het codeboek wordt samengevat hoe de kolommen worden geregistreerd. In dit geval is gekozen voor verwerking van opinies in kwantitatieve data:
Soms gaat het onderzoek meer om het rubriceren van cases of om het typeren van een bepaalde respondent vanuit observaties. Dan zijn de waarden op het meetniveau ‘nominaal’ of ‘ordinaal’. De waarneming betreft dan een typering of indeling in een bepaalde – vooraf besproken – rubriek, of een ordening volgens een bepaalde instructie of bepaald beoordelingsprotocol. Het codeboek bevat dan ook een observatieschema en een uitwerking van hoe observaties zijn te herleiden tot de indeling in een bepaalde ordening.
Codeboek voorbeeld kwalitatief onderzoek
Als voorbeeld van een codeboek voor kwalitatieve data kun je denken aan een selectieonderzoek van trainees voor een groot bedrijf. Elke kandidaat wordt geobserveerd tijdens een rollenspel. Observatoren zijn getraind in het opmerken en typeren van soorten gedrag en hoe sterk zij dit gedrag aanwezig zien. Elke observator krijgt per kandidaat een scoresheet. Alle scoresheets worden per kandidaat geordend en na alle rollenspelen verzameld.
In het codeboek kan de volgende tabel komen:
De rol van het codeboek bij analyses en conclusies
In het eerste voorbeeld van de enquête over leefbaarheid van een dorp kan nu worden gewerkt aan kwantitatieve verwerking van beschrijvende statistieken of verdere analyses op de verkregen data. Uiteindelijk is aan de hand van het codeboek toe te lichten aan de gemeenteraad in het eerste voorbeeld, hoe de enquête is verlopen en waar de onderzoeker zijn uitkomsten vandaan haalt.
In het tweede voorbeeld wordt een kandidaat aan de hand van de Big Five getypeerd. Dit label wordt gebruikt voor selectie of toedeling naar afdelingen. Wel kan doorgerekend worden of de beoordelaars redelijk homogeen oordelen over de kandidaten of dat sommige beoordelingen sterk afwijken. Dat is dan een controle op de registraties. Met de redelijk unanieme beoordelingen kunnen dan keuzes worden gemaakt over de kandidaten: wel of niet aannemen, als persoon geschikt voor de binnendienst of toch meer voor de buitendienst? Het codeboek in het tweede voorbeeld kan aan een ondernemingsraad laten zien hoe eerlijk en zorgvuldig de selectie en toewijzing aan afdelingen van kandidaten is verlopen.
In beide voorbeelden kan een supervisor of een reviewteam nalopen of merkwaardige uitkomsten misschien te maken hebben met een correcte verwerking van de data volgens de verkeerde methode.
Hulp bij statistiek nodig? Schakel een professionele begeleider van Scriptium in
Heb je moeite met statistiek? Wens je hulp te krijgen bij SPSS, STATA of R? Scriptium heeft 7 dagen per week professionele statistiekbegeleiders beschikbaar. Of je nu hulp bij statistiek in je scriptie wilt hebben, of bijles statistiek nodig hebt, we staan direct voor je klaar. Neem vandaag nog contact met ons op, en we komen snel bij je terug.
De auteur gebruikt statistiek voor het analyseren van productie- en dienstverleningsprocessen. Aan de hand van statistische analyses onderzoekt hij of een bedrijfsproces langs de kortste weg levert wat er bedoeld is en of het proces ook beheersbaar en betrouwbaar verloopt.
